Siedząc rozwój dziecka od jego urodzenia do dojrzałości widzimy, jak z niedołężnego stworzenia, zdanego całkowicie na opiekę i pielęgnację dorosłych, wyrasta ono stopniowo na istotę coraz mądrzejszą, bardziej, świadomą i samodzielną, coraz lepiej orientującą się w otaczającej rzeczywistości i umiejącą działać w niej i oddziaływać na nią w sposób bardziej celowy i rozumny.
Ujmując rzecz w postaci reguły ogólnej: naszym celem jest doprowadzenie do transferu pozytywnego i zapobieżenie transferowi negatywnemu. Kilka przykładów transferu pozytywnego i negatywnego w obrębie każdej z trzech sfer ułatwi nam poznanie powiązań pomiędzy jego wymiarami.
Zachowania zakłócające porządek w klasie są na ogół natury molarnej, a nie molekularnej. Różnicę między tymi dwoma rodzajami zachowań opisał Guthrie (rozdział 4.). Pamiętasz więc, że zachowanie molarne składa 62 się z łańcucha reakcji, z których każda poprzednia służy jako bodziec dla następnej. Uczenie się zachowań molarnych, np. pisania, chodzenia, rzucania papierowymi samolocikami czy jakimiś innymi przedmiotami, jest w istocie kwestią łączenia ze sobą pojedynczych – molekularnych – części pewnego rozleglejszego działania. Dzięki praktyce i ćwiczeniu wykonanie całości staje się płynne. To, co nauczyciele pragną stłumić przy użyciu kary, to zakłócające czy też niewłaściwe zachowania molarne.
Język – oprócz umożliwiania ludziom komunikacji – spełnia wiele innych funkcji. Uczeni utrzymują, że natura języka określa sposób, w jaki postrzegamy świat. Pogląd ten – nazywany hipotezą relatywizmu językowego – został sformułowany przez dwóch antropologów, Edwarda Sapira (1929) i Benjamina Lee Whorfa (1956). Naukowcy ci twierdzą, że język danego społeczeństwa kieruje uwagę jego członków ku niektórym aspektom świata, pomijając inne. Klasyczną ilustracją tego zjawiska jest pojmowanie śniegu: w języku angielskim istnieje tylko jedno słowo na oznaczenie „śniegu”, natomiast w języku ludu Inuit nie ma terminu ogólnego na oznaczenie tej specyficznej formy opadów atmosferycznych. Ponieważ rozróżnianie rodzajów śniegu spełnia ważną funkcję w życiu codziennym Inuitów, w ich języku są różne słowa opisujące różne rodzaje śniegu (np. śnieg puchaty, śnieg spadający z nieba, śnieg wilgotny, wirujący). Użyteczność rozróżniania wielu rodzajów śniegu doprowadziła więc do stworzenia nazw je określających i włączenia ich do języka ludu Inuitów.
Podstawowymi danymi psychologa są przebiegi (proceedings), to jest interakcje podmiot – przedmiot lub podmiot – podmiot o czasie trwania wystarczającym do tego, by zawrzeć w sobie istotne elementy danej sekwencji zachowania. Według słów Murraya: …przebiegi są tym, co obserwujemy, co próbujemy przedstawić za pomocą modeli i wyjaśniać, tym, co staramy się przewidywać: są faktami, przez porównanie z którymi sprawdzamy adekwatność naszych sformułowań (Murray, 1951b, s. 269-279).
W rozdziale piątym próbowaliśmy znaleźć praktyczną odpowiedź na ważne pytanie: „Jak mogę ułatwić uczniom uczenie się?” Żeby móc na nie odpowiedzieć, trzeba było zacząć od innego pytania, a mianowicie: „Czego moi uczniowie mają się nauczyć?” Odpowiedź na to pytanie wymagała z kolei analizy zagadnień związanych z najogólniejszym celem kształcenia – zmianą zachowania ludzkiego.
Wielu badaczy w zakresie nauk społecznych kwestionuje przydatność teorii przejścia demograficznego jako modelu dającego się zastosować do wszystkich społeczeństw przechodzących uprzemysłowienie. W krajach rozwijających się na ogół obniżył się wskaźnik umieralności, ale liczba urodzeń utrzymała się na wysokim poziomie. Kraje te znalazły się więc w okresie przejściowego przyrostu ludności, który jest jednym z etapów przejścia demograficznego. Nie jest jednak pewne, czy takie same warunki, jakie panowały w Europie i Stanach Zjednoczonych w XVIII i XIX w. i doprowadziły te społeczeństwa do trzeciego etapu, istnieją również obecnie w społeczeństwach przechodzących modernizację. Piarmidy populacji tych społeczeństw znacznie się różnią, mają o wiele większą proporcję dzieci, co powoduje odmienną strukturę produkcji i dystrybucji. Co więcej, akumulacja kapitału w tych krajach rzadko jest wykorzystywana do celów ekspansji gospodarczej czy poprawy warunków materialnych, a częściej do zaspokojenia podstawowych potrzeb nieustannie i szybko rosnących populacji. W niektórych rejonach świata nie jest nawet jasne, czy są one na drugim etapie przejścia demograficznego, który łączy się ze zmniejszeniem umieralności.
Czytaj dalej WSPÓŁCZESNE ZASTOSOWANIE TEORII PRZEJŚCIA DEMOGRAFICZNEGO
Motywacja i postawy. Czynniki psychologiczne na równi z czynnikami fizjologicznymi przyczyniają się do zmian w zdolnościach umysłowych. U niektórych ludzi starszych pogorszenie działania wynika z częściowo zanikających zainteresowań i motywacji. Jednakże, jeśli uda się im już na wstępie przezwyciężyć opory płynące z braku pewności siebie, ludzie starsi bardzo żywo interesują się swą pracą i wytrwale dążą do jak najlepszego jej wykonania. Opory i brak pewności siebie pojawiają się zresztą także u ludzi młodszych. Pomimo jednak dobrych chęci i starań, ludzie starsi zwykle wykonują zadania gorzej niż młodsi. Powodem obniżenia się poziomu pracy niektórych ludzi starszych są komplikacje emocjonalne i brak wiary w siebie. Systematyczne badania nie wykazują w pełni tych zjawisk i pomijają najjaskrawsze przejawy, prowadzone są bowiem wśród ludzi zgłaszających się dobrowolnie do badań. Ogólny negatywny wpływ wieku na inteligencję nie jest przez to całkowicie ujawniony.
Czytaj dalej CZYNNIKI POZAINTELEKTUALNE W PROCESIE POZNAWCZYM
W stosunku do „łagodnej paralogii” naSuwa się jeszcze jedna uwaga. Dotyczy ona nazwy jaką posłużył się Glasner. Paralogizm (lub paralogia jak woli Glasner) oznacza bowiem bądź (1) rozumowanie nieprawidłowe logicznie, bądź (2) rozumowanie nieprawidłowe logicznie, w którym błąd został popełniony nieświadomie. Od tak pojmowanego parąlogizmu odróżnia się sof izm at, w przypadku którego błąd zostaje popełniony świadomie, aby nadać pozory prawdziwości fałszywemu twierdzeniu (por. M. Po- letyło, 1970, s. 198 i 269). Postaci myślenia, które omawia Glasner, są wyrazem rozumowania nieprawidłowego, ale zarówno – na co zdają się wskazywać przytoczone przykłady – w znaczeniu paralogizmu, jak i sofizmatu. Ponadto, jeżeli nawet posłużyć się słowem paralogizm w pierwszym, ogólnym znaczeniu, to budzi się kolejne zastrzeżenie.
Czytaj dalej Rozróżnienie nieprawidłowości toku i treści myślenia
Normy określają odpowiednie zachowanie, ale nie mogą go zagwarantować. Jakkolwiek naukowcy rzadziej niż przedstawiciele innych zawodów przekraczają przyjęte w ich środowisku normy postępowania, nie są całkowicie uodpornieni na zachowania dewiacyjne (patrz rozdz. 8).